Türkiye'ye genel bakış – BBC News

Bir zamanlar Osmanlı İmparatorluğu'nun merkezi olan modern Türkiye Cumhuriyeti, 1923 yılında milliyetçi lider Mustafa Kemal Atatürk tarafından kuruldu.

Türkiye'nin Avrupa ve Asya kıtalarını birbirine bağlayan stratejik konumu, ona bölgede büyük bir nüfuz ve Karadeniz girişi üzerinde kontrol kazandırdı.

Demokrasiye ve piyasa ekonomisine doğru ilerleme, Atatürk'ün 1938'deki ölümünden sonra durdu. Kendisini anayasanın garantörü olarak gören ordu, yirminci yüzyılın ikinci yarısında defalarca hükümetleri devirdi.

Avrupa Birliği'ne katılmak uzun vadeli bir hedefti. Üyelik görüşmeleri 2005 yılında başladı ancak Türkiye'nin insan hakları siciline ilişkin ciddi şüpheler nedeniyle sekteye uğradı.

Kürtler nüfusun yaklaşık beşte birini oluşturuyor. Türk devletini kültürel kimliklerini yok etmeye çalışmakla suçlayan Kürt bölücüler, 1980'li yıllardan bu yana gerilla savaşı yürütüyor.

Cumhurbaşkanı: Recep Tayyip Erdoğan

Kurucu üyesi olduğu İslamcı kökenli Adalet ve Kalkınma Partisi'nin önceki yıl kazandığı ezici seçim zaferinin ardından ilk kez 2003 yılında başbakan olarak iktidara geldi.

Ağustos 2014'te ülkenin doğrudan seçilen ilk cumhurbaşkanı olmadan önce -sözde törensel bir rol olarak- 11 yıl boyunca Türkiye'nin başbakanı olarak görev yaptı.

Destekçilerine göre Türkiye'ye yıllarca süren ekonomik büyümeyi getirdi, ancak kendisini eleştirenlere göre muhalefete tahammülü olmayan ve kendisine karşı çıkan herkesi sert bir şekilde susturan otoriter bir lider.

Temmuz 2016'da AKP hükümeti, İstanbul ve Ankara sokaklarında 256 kişinin ölümüyle sonuçlanan çatışmalara sahne olan darbe girişiminden sağ kurtuldu.

Yetkililer daha sonra binlerce asker, hakim, öğretmen ve memuru, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın sürgündeki rakibi Fethullah Gülen'den ilham aldığını söylediği bu girişime karıştık şüphesiyle gözaltına aldı.

Nisan 2017'de yapılan referandum, başkanlık sistemine geçişi az da olsa destekledi ve yetkilerini büyük ölçüde artırdı.

Yüzlerce özel televizyon ve radyo istasyonu, devlet yayıncısı TRT ile rekabet halinde. Ancak hükümet yanlısı medya yayıncılığa ve gazeteciliğe hakimdir.

Eleştirel haber kuruluşlarının baskına uğrama veya para cezasına çarptırılma riski vardır. Gözaltına alınan gazetecilerin çoğu, terör örgütü olarak kabul edilen gruplara üye olmak veya propaganda yapmak suçlamalarıyla karşı karşıya bulunuyor.

Ana akım medya büyük oranda yasaklandığından, bağımsız ve muhalif sesler haber ve görüş paylaşımında sıklıkla sosyal medyayı kullanıyor.

Ancak yetkililer, bilgiyi kontrol etmek amacıyla sosyal medya platformlarına erişimin tamamen engellenmesi de dahil olmak üzere sıklıkla katı kısıtlamalar getiriyor.

Türkiye tarihinin bazı önemli tarihleri:

1453 – Sultan II. Mehmed Konstantinopolis'i ele geçirerek Bizans İmparatorluğu'na son verdi ve Osmanlı İmparatorluğu'nu Küçük Asya ve Balkanlar'da güçlendirdi.

XV-XVI yüzyıllar – Osmanlı İmparatorluğu'nun Asya ve Afrika'da yayılması.

XVI-XVII yüzyıllar Osmanlı İmparatorluğu'nun gücü ve prestiji, özellikle toplum, eğitim, vergi ve ceza hukuku ile ilgili büyük mevzuat değişikliklerini bizzat gerçekleştiren Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) döneminde zirveye ulaştı.

Bu dönemde Osmanlı kuvvetleri, Balkanlar ve Polonya-Litvanya Topluluğu'nun güney kısmı üzerinden Orta Avrupa'ya doğru ilerlerken Kutsal Roma İmparatorluğu ile sık sık anlaşmazlık içindeydi.

1538, 1571, 1684 Ve 1717 Osmanlı Donanması, Akdeniz'in kontrolü için, başta Habsburg İspanya, Cenova, Venedik, Malta Şövalyeleri, Papalık Devletleri, Toskana ve Savoy'dan oluşan çeşitli Kutsal Birliklere karşı savaşıyor.

1683-99 – Osmanlılar ile Kutsal Birlik arasındaki Büyük Türk Savaşı: 1683'te Osmanlı'nın Viyana kuşatması ile ateşlendi; bu kuşatma, Polonya-Litvanya Topluluğu'ndan John Hunyadi liderliğindeki zayıflamış bir ordu tarafından yenilgiye uğratıldı.

XVI-XVIII yüzyıllar -Osmanlı, Safevi İran'ıyla sık sık savaş halindeydi. İran'da Safevilerin yerini Zand, Afşar ve Kaçar hanedanlarının aldığı Osmanlı'nın İran'la savaşları 19. yüzyılın ilk yarısına kadar devam ediyor.

On altıncı ila yirminci yüzyıllar – Rus-Türk Savaşları: Rus İmparatorluğu ile Osmanlı İmparatorluğu arasında yapılan 12 savaştan oluşan bir seri. 1710-1711 Harbi ve 1853-1856 Kırım Harbi hariç bu savaşlar Osmanlı yenilgisiyle sonuçlandı.

1750'lerden itibaren – Osmanlı İmparatorluğu gerilemeye başladı.

1839 Tanzimat reformları Osmanlı İmparatorluğu'nu Batı Avrupa'da kaydedilen ilerlemelere paralel olarak modernleştirmeyi amaçlıyordu.

1876 Bu reformlar Osmanlı Meşrutiyet Hareketi'nin ortaya çıkmasına yol açtı, ancak reformlar imparatorluğun parçalanmasını durdurmayı başaramadı.

1908 Jön Türk Devrimi, Sultan II. Abdülhamid'i 1876 Osmanlı Anayasası'nı yeniden uygulamaya ve çok partili politikanın habercisi olan Meclis'i toplamaya zorlar.

1912-1913 – Birinci Balkan Savaşı: Rumeli'nin Avrupa'daki Osmanlı topraklarını kaybetmesi, milyonlarca Müslüman mültecinin İstanbul'a gelmesine tanık olur ve devlet için büyük bir şok oluşturur.

1913 – Osmanlı darbesi: İttihat ve Terakki üyeleri, savaştaki yenilginin ardından merkezi Osmanlı hükümet binalarına sürpriz bir baskın düzenler ve iktidarı ele geçirir.

Osmanlı kuvvetleri, 1913'teki İkinci Balkan Savaşı sırasında Doğu Trakya'da Edirne ve çevresini yeniden ele geçirdi.

1914-1918 Türkiye, Birinci Dünya Savaşı sırasında Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile ittifak halinde Osmanlı İmparatorluğu'na karşı savaşarak fiilen bir askeri diktatörlük haline geldi.

1915-1917 300.000 ila 1,5 milyon arası Ermeni, Osmanlı hükümeti tarafından katledildi veya Anadolu'daki anavatanlarından günümüz Suriye'sine sürüldü. Ermenistan ve birçok tarihçi bu cinayetleri soykırım eylemi olarak değerlendiriyor. Türkiye, cinayetlerin her iki tarafta da meydana geldiğini söylüyor ve Ermenilerin maruz kaldığı olayın soykırım olduğunu reddediyor. Konu oldukça hassas bir konu olmaya devam ediyor.

1918-22 – Yenilen Osmanlı İmparatorluğu'nun bölünmesi, Türk ulusal hareketinin, yabancı işgaline ve padişahın yönetimine karşı bağımsızlık savaşında nihai zaferine yol açar.

1923 – Türkiye cumhuriyet olur ve savaş kahramanı Mustafa Kemal tarafından yönetilir. Daha sonra “Atatürk” veya Türklerin lideri unvanını benimsedi ve medeni kanunlarda değişiklik yapılmasını ve laikliğin anayasaya dahil edilmesini içeren bir modernizasyon projesine girişti.

1939-45 Türkiye, İkinci Dünya Savaşı'nın büyük bölümünde tarafsız kaldı. Şubat 1945'te Almanya ve Japonya'ya savaş ilan etti ancak çatışmaya katılmadı. Birleşmiş Milletlere katılır.

1950 Türkiye, tarihinde muhalefetteki Demokrat Parti'nin kazandığı ilk serbest seçimleri gerçekleştirdi. Adnan Menderes başbakan oldu ve Soğuk Savaş'ın başlarında ekonomiyi liberalleştirme ve ülkeyi Amerikan yanlısı bir yöne taşıma yönünde adımlar attı.

1952 – Türkiye'nin Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'ne (NATO) katılımı.

1960 – İktidardaki Demokrat Partiye karşı ordu darbesi.

1963 – Artık Avrupa Birliği olan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ile Ortaklık Anlaşmasının imzalanması.

1974 – Türk kuvvetleri Kuzey Kıbrıs'ı işgal ederek adayı böler.

1980 – Askeri darbeyi siyasi durgunluk ve sivil huzursuzluk takip ediyor. Sıkıyönetim uygulamak.

1984 – Kürdistan İşçi Partisi, onlarca yıl sürecek büyük bir iç savaşa dönüşen ayrılıkçı bir gerilla kampanyası yürütüyor.

1987 Türkiye, Avrupa Ekonomik Topluluğu'na tam üyelik başvurusunda bulunuyor.

2002 – İslami kökene sahip Adalet ve Kalkınma Partisi seçimlerde ezici bir zafer elde etti. Parti anayasanın laik ilkelerine bağlı kalacağına söz veriyor.

2003 – Adalet ve Kalkınma Partisi lideri Recep Tayyip Erdoğan parlamentoda sandalye kazandı. Birkaç gün içinde Abdullah Gül Başbakanlık görevinden istifa etti ve Erdoğan iktidara geldi.

2011 – Suriye iç savaşının çıkması, iki ülke sınırlarında gerginliğe yol açması ve çok sayıda mültecinin Türkiye'ye akın etmesi.

2014 Başbakan Erdoğan, cumhurbaşkanlığı için ilk doğrudan halk seçimini kazandı.

2016 – Darbe girişimi başarısız oldu. Yetkililer olaya karıştığı şüphesiyle binlerce asker ve hakimi gözaltına alıyor.

2017 Referandum başkanlık sistemine geçişi onaylıyor.

2022 – Birleşmiş Milletler, Ankara'nın ülkenin resmi olarak Türkiye olarak anılması talebini onayladı.

2023 Erdoğan beş yıllık bir dönem daha kazanırken, iktidar koalisyonu parlamento çoğunluğunu kazandı.