Türkiye, Libya ile tartışmalı bir petrol ve gaz anlaşmasını raftan kaldırdı

Levant Kenes/Stockholm

Türk parlamentosu, Kuzey Afrika’daki hidrokarbon sektöründe iş birliğine ilişkin olarak Türkiye ile Libya arasında 3 Ekim 2022’de imzalanan Mutabakat Zaptı (MoU) da dahil olmak üzere, bir önceki yasama yılından bu yana onaylanmayan bir dizi uluslararası anlaşmayı inceledi. Ülke. Anlaşma daha önce hem Yunanistan’dan hem de Mısır’dan sert tepki almıştı.

6 Haziran 2023’te yasama işlemlerinin tamamlanması için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yeniden meclise sunulan anlaşma, aynı hafta daire başkanı tarafından da komisyona havale edildi.

Nordic Monitor daha önce anlaşmanın Libya’daki hidrokarbon kaynaklarından yararlanmak için devlete ait petrol ve gaz şirketleri arasındaki işbirliğini geliştirmeyi amaçladığını bildirmişti. Dört sayfalık anlaşmanın hem mevcut hem de gelecekteki hidrokarbon alanlarını kapsaması belirsizlik konusundaki endişeleri artırıyor. Eleştirmenler, anlaşmanın özellikle Türkiye ve eski Libya Ulusal Anlaşmasına ilişkin 2019 anlaşması ve bunun Doğu Akdeniz üzerindeki potansiyel etkisi açısından hukuki ve egemenlik kaygılarını artırdığını savundu.

Libya_Turkey_MoU_Hidrokarbonlar

En son Mutabakat Zaptı 2019 anlaşmasından açıkça bahsetmese de, giriş bölümü zımnen önceki anlaşmayı çağrıştırıyor. Her iki ülkenin de bu tür bir işbirliğinin ikili ilişkileri geliştirme potansiyelinin farkında olduğunu ve hidrokarbon sektöründeki mevcut ilişkilerini daha da geliştirmek istediklerini belirtti.

Geçmişte Mısır ve Yunanistan anlaşmayı şiddetle eleştirmişti. Mutabakat Zaptı’nın Türkiye’nin Doğu Akdeniz’i istikrarsızlaştırmayı amaçlayan bir genişlemeyi temsil ettiğini ve uluslararası hukuku ihlal ettiğine inandıkları 2019 anlaşmasının bir devamı olduğunu savundular. Atina ve Kahire, bunun aynı zamanda münhasır ekonomik bölgenin sınırlarını belirleyen Ağustos 2020 tarihli bir anlaşmada belirlenen egemenlik haklarını da ihlal ettiğini söyledi. 2020 anlaşması, Türkiye ve Libya’nın başlangıçta 2019 anlaşmasında ana hatlarıyla belirtilen örtüşen iddiaları içeren alanları içeriyor. MoU’nun ayrıntıları açıklanmadığı için bu açıklamaların anlaşmanın içeriğinden bağımsız olarak yapıldığını belirtmek gerekir.

Turkey_Libya_MOU_2022_Arabic

Türkiye ve Libya, Aralık 2022’de Birleşmiş Milletler’e yazdıkları ortak mektupta, Yunanistan’ın hidrokarbonlar ve deniz sınırları konusundaki anlaşmalarına itirazlarını kınamış, anlaşmaların uluslararası hukuka tamamen uygun olduğu ve Yunanistan’ın iddialarının egemenlik haklarını ihlal ettiği konusunda ısrar etmişti. Mektup, Yunanistan’a asılsız suçlamalarını ve düşmanca söylemlerini bırakması, egemenliklerine ve kararlarına saygı duyması ve Akdeniz’de gerilimi artıran eylemlere son vermesi çağrısında bulunuyor.

Başlangıçta Türk parlamentosu tarafından Ocak ayında onaylanması beklenen Mutabakat Zaptı, Ankara’nın AB ile yeni bir krize yol açmaktan kaçınma arzusunun etkisiyle şaşırtıcı bir şekilde ertelendi. Türkiye, AB ile gerilimi azaltmak amacıyla 2020 yılından bu yana eğitim gemilerini karasularında tutuyor.

Türkiye, Ege ve Doğu Akdeniz’deki tartışmalı sularda petrol arama gemileri kullanan ve tepkilere yol açan Yunanistan ile gerilimi azaltmak istiyor. Eylül ayında New York’ta düzenlenen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotakis arasında görüşmeler yapılmış ve diyaloğun artırılmasına karar verilmişti. Erdoğan’ın kasım ayında Selanik’i ziyaret edeceği açıklandı. Türk tarafı, Doğu Akdeniz’deki enerji boru hatlarına ilişkin konularda ilerleme sağlanmasının ve her iki ülkenin bu kaynaklardan ekonomik olarak faydalanmasının önemini vurguladı.

Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 4 Ekim’de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Dışişleri Bakanı ile düzenlediği basın toplantısında, hem Türk hem de Yunan ülkelerinin Doğu Akdeniz’deki enerji kaynaklarını beklemeden kullanması gerektiğini söyledi. Aralarında uzun süredir devam eden Kıbrıs sorununa siyasi çözüm.

Öte yandan son birkaç gündür Türkiye ile Mısır arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine yönelik çabalar sürüyor. Kasım 2022’de Katar’da düzenlenen FIFA Dünya Kupası sırasında Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el-Sisi arasındaki dostane tokalaşmanın ardından bir dizi önemli adım atıldı.

Dışişleri bakanları düzeyinde üst düzey müzakerelerle başlayan bu gelişmeler, Nisan ayında Türk vatandaşlarına yönelik Mısır vizelerinin kolaylaştırılmasına yönelik tedbirlerle devam etti ve Mayıs ayında Erdoğan’ın yeniden seçilmesiyle ivme kazandı. Temmuz ayında Türkiye ve Mısır diplomatik ilişkilerini büyükelçilik düzeyine çıkararak on yıllık yakınlaşmanın ardından bir atılım gerçekleştirdi.

Mısır Cumhurbaşkanı El-Sisi, Hamas’ın İsrail’e yönelik terör saldırıları ve yüzlerce sivilin ölümüne yol açan Gazze’ye yönelik güçlü misilleme sonrasında ateşkes sağlanmasını amaçlayan görüşmeler kapsamında Fidan’ı Cumartesi günü Kahire’de karşıladı.

Mutabakat Zaptı’nın Parlamento Dışişleri Komisyonu’nun ilk toplantısında gündeme gelmesi ve yakın zamanda onay için Meclis’e gönderilmesi bekleniyor. Türkiye ile Libya arasındaki 2022 mutabakat zaptında 2019 yılındaki tartışmalı denizcilik anlaşmasına atıf yapılmaması, Türkiye, Yunanistan, Mısır ve Avrupa Birliği arasında yeni bir krizin önlenmesini sağlayabilir.