Türk mutluluğu | Adam Emek

Bu makale The Critic dergisi Mart 2022’den alınmıştır. Derginin tamamını almak için neden abone olmuyorsunuz? Şimdi sadece 10’a beş dergi sunuyoruz.

WTavuk, 1492’de Kral Ferdinand tarafından İspanya Kraliçesi Isabella da Yahudilerin Mısır’dan Çıkışı için Elhamra Emri’ni yayınlayarak İstanbul’da, özellikle de Sultan II. Beyit’ten inanılmaz bir tepki aldı.

İspanyollar artık Yahudilerini sevmiyorlarsa, hepsini alıp götürecek. “Bu Ferdinand’a krallığını yoksullaştıran ve böylece benimkini zenginleştiren bilge bir prens mi diyorlar?” Soylularına sordu.

Görkemli kapı açıldı; İspanya Yahudileri, Osmanlı İmparatorluğu’nda yeni kökler kurdular. Evet, kısıtlamalar vardı ve daha yüksek vergiler ödemek zorunda kaldılar. Ancak çoğunlukla Yahudiler Balkanlar’a ve Türk topraklarına yerleşerek barış ve refah içinde yaşamaları için yalnız bırakıldılar.

Birçokları için saltanatın krallığı, ortaçağ Hıristiyan Avrupa’sındaki yaşamla karşılaştırıldığında bir cennetti. Bir arkadaşına, “Yahudiliğinizi tam olarak takip edebilmeniz için burada özgürlüğün kapıları açıktır” dedi. Ve II. Bayezid haklı: göçmenler tıp ve askeri bilimlerde faydalı teknik uzmanlık getirdiler.

Yahudiler bugünlerde Türkiye, Ladino dilinin son karakollarından biridir

Ayrıca ortaçağ İspanyolcası, İbranice ve Aramice’nin bir karışımı olan Ladino veya Judeo-İspanyolca’yı da getirdiler. Ladino bir zamanlar Balkanlar’da Selanik ve Saraybosna gibi şehirlerde yaygındı. Ancak isimlerini İbranice İspanyolca sebarad kelimesinden alan neredeyse tüm Sebardi Yahudileri, Naziler tarafından öldürüldü.

Yahudiler bugünlerde Türk dilinin son karakollarından biridir. Ancak birçok Türk, Ladino kelimesini hiç duymamış veya duymamıştır. Hepsi değişti kulüp. Netflix’te yayınlanan bu büyüleyici yeni Türk dizisi, İstanbul’da egzotik bir gece hayatının ve önemli bir Yahudi cemaatinin olduğu 1950’lerde geçiyordu. Konuşmanın çoğu Ladino’da.

Gökçe Bahadır, cinayetten uzun süre hapis yatmış Yahudi bir kadın olan Matilda Acio’yu canlandırıyor. Hapishanedeyken, kendisinden alınan ve bir yetimhanede büyüyen Russell’ı doğurdu. Modilda başlangıçta İsrail’e taşınmayı planlıyor, ancak bunun yerine Russell ile uzlaşmaya çalışıyor. Yönetici Selby’nin de bir oda kiralamasına izin verdiği bir gece kulübünde temizlikçi olarak çalışıyor.

Modilda ve Çelebi’nin arka planı etkili bir şekilde ortaya çıkıyor. Aseo’lar, 1942’de yetkililer eşitlendiğinde her şeyini kaybeden zengin bir aileydi. Worlick Vergizi, Gayrimüslimler üzerindeki Varlık vergisi. Ödeme yapamayanlar, Matilda’nın babası ve erkek kardeşi gibi bazılarının kaybolduğu çalışma kamplarına sürüldü.

Kendileri gibi sevdikleri biri tarafından ihanete uğradılar. Yavaş yavaş öğrendiğimiz kadarıyla Çelebi’nin kendi tarihi, Asio’nun ailesi ile sıkışıp kalıyor ve onunla Modilda arasındaki güç dengesi giderek onun lehine dönüyor.

Kayıp ve nostalji ipliği Her bölümden geçiyor, gece kulübü şovlarının göz alıcı cazibesine şiddetli bir rakip. “Düşünmeden hemen ayrılmak istedim, çünkü bu sokak, bu bina bana ne kadar yalnız olduğumu hatırlatıyor” diyor Modilda, bir akşam büyüdüğü evi, şimdi yabancıların yaşadığı evi gördüğünü söylüyor.

Russell’ın kabulünde taksici erkek arkadaşı İsmet’e adının Aisal olduğunu söyler. Sonunda Azut Galebek’in canlandırdığı Russell, İsmet’e gerçeği söyleme cesaretini buluyor: O bir Yahudi. İsmet yüzüne bir tokat attı.

İstanbul’un Yahudileri şehrin hayatı tarafından çizilir. Bir avluya bir Latin ninnisi girer, Purim festivali ve bir düğün sevinç ve sürprizle kutlanır. Ancak karanlık akımlar dönüyor: Selipi’ye kulübün gayrimüslim personelinin bir listesini hazırlaması emredildi. Kıdemli bir Yunan çalışanı önce gider.

Seri hızlı bir şekilde tetiklendi Türkiye’deki Yahudi cemaatine ilgi dalgası

kulüp Türkiye’de büyük başarı ve çok takdir edildi. Kısmen çok görkemli bir TV olduğu için – senaryo keskin ve zeki, karakterler karmaşık ve inandırıcı, kulüp içindeki sahneler gür ve egzotik, hepsi zaman çizelgesine inanılmaz bir dikkat gösteriyor. Gökçe Bahadır, Matilda kadar harika, güçlü duyguların yüzeye çıktığı, dingin bir asalet ifade ediyor.

Seri hızlı bir şekilde tetiklendi Türk Yahudi gazeteci Nesi Altaras, aljazeera.com’a verdiği demeçte, Türkiye’deki Yahudi cemaatinde bir ilgi dalgası olduğunu söyledi. “Menü, insanların bilemeyeceği kadar küçük, şovu izleyen o kadar çok kişi var ki, ‘Bu insanlar kim, bu grup nedir, hangi dili konuşuyorlar?’

Türk topraklarının – ve özellikle İstanbul’un – genellikle etnik olarak özdeş olmadıklarından, göz kamaştırıcı, kozmopolit miraslarını kutladıkları bir zamanın ortak halk hatıraları tarafından karıştırıldığından şüpheleniyorum. Osmanlı takvimleri bir zamanlar Osmanlı Türkçesi, Arapça, Yunanca, Ermenice, Ladino, Fransızca ve Bulgarca basılmıştır.

Ancak Birinci Dünya Savaşı sırasında imparatorluk can çekişirken azınlıklarına sırtını döndü ve Ermenilere, Rumlara ve Süryanilere soykırım yaptı. Bunu 1920’lerin başında 1,6 milyon etnik Türk ve Rum’un sınır dışı edilmesi ve nüfus transferi izledi. 1942 Servet Çizgisi, İstanbul Rumlarının 1955’te katledilmesine zemin hazırladı.

Bugün Türkiye’de yaşayan 20.000’den az Yahudi var, ancak birçok Türk’ü asırlık kültürel hazineler olarak saklı tutan bu canlı televizyon dizisini memnuniyetle karşıladılar.