Tonga’nın patlaması ve Dünya üzerindeki etkisi

Rochester, New York – 14 Ocak 2022’de devasa bir su altı yanardağı patladı ve atmosfere büyük miktarda su buharı püskürttü.

Hong Tonga-Hunga Haapai yanardağı stratosfere 146 Tg su buharı yaymaktan sorumludur; bu, atmosferin bu katmanında bulunan su buharının yaklaşık %10’una eşdeğerdir. Bu önemlidir çünkü su buharı büyük miktarda ve güçlü bir sera gazıdır. Bunun gezegenimizi nasıl etkileyeceği konusuna dalmadan önce, sera gazlarıyla ilgili temel bilgileri alalım.

Sera gazları gezegenimiz için çok önemlidir, çünkü onlar olmasaydı Dünya’da yaşamın var olması çok zor olurdu. Fransız fizikçi ve matematikçi Joseph Fourier tarafından keşfedildi. Fourier, Dünya’nın ortalama sıcaklığının yaklaşık 15 santigrat derece (veya 50 Fahrenheit derece) olduğunu biliyordu, ancak hesaplamaları bunun -18 santigrat dereceye veya sıfır Fahrenheit dereceye yakın olması gerektiğini buldu. Bu sera gazları atmosferimizde önemli bir rol oynuyor çünkü Dünya’yı sıcak ve yaşanabilir tutuyorlar. Bu gazlar; Su buharı (H2O), karbondioksit (CO2), ozon (O3) ve metan (CH4). Gün boyunca güneş, güneş ışınımı yayar. Bu güneş radyasyonu daha sonra Dünya yüzeyi tarafından emilir ve geceleri serbest bırakılır.

Sera gazları olmadan, kızılötesi enerji veya sıcaklık serbestçe uzaya kaçabilir. Ancak sera gazları, bizi sıcak tutan bu “sıcaklığın” bir kısmını emecek ve Dünya yüzeyine yeniden yayacaktır.

Bu sera gazlarının miktarı, tüm Dünya atmosferinin bileşimiyle karşılaştırıldığında çok küçüktür. Dünya atmosferinin %78’i nitrojen, %21’i oksijen ve yaklaşık %0,96’sı argondan oluşur; geri kalan %0,04’ü ise sera gazlarından oluşur. Daha sonra bu sera gazlarından; Yaklaşık %60’ı su buharı, %20’si karbondioksit, %12’si metan ve geri kalan %8’i ozondur.

Bu sera gazları arasında su buharı en bol ve en güçlü olanıdır. Su buharının en güçlü olmasının nedeni kızılötesi dalga boylarının çoğunu absorbe etmesidir.

Sera gazlarına ilişkin temel bilgilerle Tonga volkanik patlamasına geri dönelim. Tongan patlamasında stratosfere yaklaşık 146 tera gram su buharı salındı; bu, atmosferin bu katmanında bulunan buharın yaklaşık %10’unu temsil ediyordu. Bunun nedeni, yanardağın okyanusun tam altında (yaklaşık 150 metre aşağıda) yer alması ve yukarıdaki suyu ısıtması ve büyük miktarda buhar salmasıdır. Bu, volkanlar için alışılmadık bir durum çünkü genellikle güneş ışığını engelleyecek ve soğutma etkisi yaratacak volkanik dumanlar ve kül salıyorlar. Bununla birlikte, bu büyük su buharı salınımının Dünya’nın yüzey sıcaklıkları üzerinde olumsuz bir etkisi olmuş olabilir.

2023 yılında şu ana kadar küresel olarak kaydedilen en sıcak Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül ve Ekim aylarını gördük. 2023, önemli bir farkla, muhtemelen rekordaki en sıcak yıl olacak.

Peki bu son yükselişte ne var? Bu anormal sıcaklığa ne sebep oluyor? Cevap Tonga patlaması olabilir.

Amerikan Meteoroloji Derneği (BAMS) Bültenine göre “2022 yılında iklimin durumu” Eylül sürümünde şunlar belirtiliyor:

“HTHH’nin (Tonga patlaması), patlamadan sonraki ilk beş yıl içinde yıllık küresel ortalama yüzey sıcaklığı anormalliği olan 1,5°C’yi %7 aşma olasılığını artıracağı tahmin ediliyor.”

Bunun nedeni, stratosferdeki fazla su buharının troposferde ters etki yaratmasıdır. Yukarıda adı geçen aynı dergide, “stratosferdeki yüksek su buharı konsantrasyonlarının, yüzey iklimini ve troposferik sıcaklıkları, stratosferik etkileriyle tutarsız bir şekilde etkilemesinin beklendiği” de belirtildi.

Patlamanın hemen ardından stratosferde patlamanın yakınında yapılan ölçümlerde rekor düzeyde bir soğuma etkisi görüldü, bu da bize yüzeyde bir tür ısınma göreceğimizi gösteriyor. Su buharı konsantrasyonlarının 2022 yılı sonuna kadar Kuzey Yarımküre’ye ulaşmayacağı da söyleniyor. Bu durum, Kuzey Yarımküre’de son dönemde yaşanan sıcaklık artışının Tonga patlamasından kaynaklandığına inanmamıza neden oluyor.

Şimdi tek sebep bu mu? Muhtemelen değil. Ancak büyük miktarda su buharı salınımı nedeniyle dünya çapında sıcaklıkların son zamanlarda artmasında önemli bir rol oynaması muhtemeldir. Bu etkiler yıllarca sürebileceğinden, bu olayın tam etkisini ve süresini anlamak için şu anda çalışmalar yürütülmektedir. BAMS’in 2022 İklim Durumu raporunu okumak isteyenler için bir bağlantı ekleyeceğim Burada.