Erdoğan muhalefete karşı: yeni bir anayasa ve Kürt sorunu

Cuma günü Meclis’in açılış oturumunda konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, tüm siyasi partileri yeni anayasa önerilerini sunmaya çağırdı. Erdoğan daha önce “Kürt sorunu denen sorunu çözdük” dediğini yineledi ve bu ifadeyle ne demek istediğini netleştirdi. Yeni güvenlik yaklaşımımız sayesinde sınırlarımızın yanında terör koridoru oluşmasını engelledik. Terör örgütleri de dahil olmak üzere tüm grupların istismar ettiği “Kürt sorunu” sorununu, hak ve özgürlükler de dahil olmak üzere ekonomik kalkınmayı tüm yönleriyle ele aldık.

2023 seçimleri için uzun kampanyanın şimdiden başladığı düşünülürse bu iki konu son derece önemlidir. Her iki konu da birbirinin bileşenidir ve Türkiye’de devam eden tartışmalara yol açmaktadır. Aslında farklı grupların hükümet sistemi, muhalefetin cumhurbaşkanı adayı arayışı, ittifakların doğası, HDP’nin geleceği ve Türkiye için rekabet eden vizyonlar hakkında ne düşündükleri bu iki soruya verdikleri cevaplarla şekilleniyor. Söylemeye gerek yok, bu tartışmaların arkasındaki psikolojik kökler, muhalefetin “her ne pahasına olursa olsun Erdoğan’ı yenme” arzusuyla ilgili.

Anayasa tartışmaları

Türkiye’nin siyasi sistemini çevreleyen tartışmalarda, CHP ve diğer muhalefet hareketleri, Halk İttifakı’nın yeni anayasayı feshetmesini “güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiş” olarak nitelendirdi. Ancak her iki parti de hedeflerine bir an önce ulaşmak için Parlamentoda çoğunluğa sahip değil. Hal böyle olunca da çeşitli siyasi mülahazalarla anayasa değişikliklerinden bahsediyorlar. Özellikle, Halk İttifakı 1982 anayasasının tamamen kaldırılmasını demokratik geçişin ve sivil yönetimin doruk noktası olarak görüyor. Buna karşılık muhalefet, bir seçim koalisyonu kurmanın ve uygun bir cumhurbaşkanı adayı belirlemenin bir yolu olarak “parlamentarizme dönüş”e yaklaşıyor.

Nitekim medya, altı muhalefet partisinin parlamenter sistem için bir teklif listesi hazırladığını ve kamuoyuyla paylaşmayı planladıklarını bildirdi. Bu nedenle Erdoğan’ın tüm partileri anayasa önerilerini açıklamaya davet etmesini reddedecekleri açıktır. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, bu daveti “kendisine, büyük ihtimalle MHP’ye bir davet” olarak nitelendirerek Erdoğan’ın talebini reddeden ilk lider oldu. Bu ret, yoğun bir tartışmanın ve kelime savaşının başlangıcına işaret ediyor. Bu nedenle kendimizi binlerce farklı şekilde ifade etmek için önerilere ve karşılıklı eleştirilere hazırlamalıyız. Ancak iktidar partisinin siyasi sistemde demokratik reform çağrısı, muhalefetin başkanlık sistemini ortadan kaldırma çabasından daha güçlü. Ancak, seçmenlerin kamusal söylem ve propagandadan etkileneceğini söylemeye gerek yok.

Erdoğan’ın Kürt sorununa bakışı

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2005 yılında bu zorluğun üstesinden geldiğinden beri bir dizi reformu hayata geçirdiğini ve Kürt sorununu çözmek için birçok adım attığını Parlamento’ya söyledi. İnsanlar Kürt sorununun üç boyutu olduğunu söylerdi: terörle mücadele, ekonomik kalkınma ve hak ve özgürlükler. Erdoğan’ın üç boyutun (kuzey Suriye’deki “terör koridoru” dahil) ele alındığı argümanı buradan geliyor. HDP’nin Kürtçe eğitim ve özerklik taleplerini açıkça reddetti.

Buna karşılık muhalefet, yerel yönetimleri yetkilendirme açısından “özerkliği” düşünürken Kürt dilinin öğretilmesi fikrine hazırlanıyor gibi görünüyor. Aslında, HDP’nin yakın zamanda yayınladığı pozisyon belgesi, muhalefetin taktikleriyle uyumlu ifadeler içeriyordu. Bu parti, Kılıçdaroğlu’nun HDP’nin meşru bir muhatap olduğunu açıklamasıyla rahatladı ve aşırılıkçı taleplerini gizleyerek lehine döndü.

Ancak bilgin olsun, bu özel planın işe yarayacağını düşünmüyorum. Muhalefet, Türkiye’nin geleceğine ilişkin somut siyasi önerileri ve vizyonları tartışmadan yeni anayasa ve Kürt sorunu tartışmalarında üstünlük sağlayamaz. HDP’nin yasal statü iddiasından vazgeçmediği (ve bırakamayacağı) açıktır. O hareketin eski eş başkanı Ahmet Türk, birkaç gün önce bu konularda açık yüreklilikle konuştu: “Kürtlerin prestijini arzuladığımız açık ama bugün, demokrasiden önce bunu hemen gündeme getirmek doğru değil. ortaya çıkıyor.” Kürdistan İşçi Partisi’nin kurucusu Abdullah Öcalan’ın yanı sıra Selahattin Demirtaş ve diğer HDP’li siyasetçilerin serbest bırakılmasının da Kürt sorunu olarak nitelendirdiği sorunun bir parçası olduğunu söyledi.

Buradaki temel sorun Kürt sorununun sınıflandırılması değildir. Türkiye bu eşiği yıllar önce aştı. Aslında Erdoğan’ın kendisi bu sorunun üç bölümünü ele aldığını söylüyor. Asıl soru şu: Muhalefet “Kürt sorunu” kervanına atlarken tam olarak neye katılıyor? Kürt ulusu fikrini savunuyor musunuz, statü talep ediyor musunuz, Kürtçe öğretiyor musunuz veya HDP’lileri cezaevinden mi salıyorsunuz?

Görünen o ki Türkiye, 2023 seçimlerinden önce yeni anayasa ve “Kürt meselesi” tartışmaları konusunda radikal bir yüzleşmeye sahne olacak.