Unutulma Hakkına Genel Bir Bakış – Gizlilik

Hukuk sisteminde kişiler, gerçek kişiler ve tüzel kişiler olarak ikiye ayrılır. Herkes, kamil ve diri doğmak şartıyla kişilik ve hukuki ehliyet kazanır. Hukuki ehliyet, bir kişinin hak ve ödevlere sahip olma ve bunları kullanma yeteneğidir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 8. maddesine göre, “Her insan haklardan yararlanma ehliyetine sahiptir. Buna göre, hukuk sistemi sınırları içinde tüm insanlar hak ve yükümlülüklerden yararlanmada eşittir.” , hukuki bir terim olarak kişi, haklara sahip olabilen bir varlık anlamına gelir. Böylece kişilik hakları kavramı ortaya çıkmıştır. Kişilik hakları ise bireylerin temel değerlerini korumayı amaçlayan ve temel insan hakları olduğu için ulusal ve uluslararası düzeyde korunan mutlak haklardır. Bu nedenle devredilemez ve geri alınamaz haklardır.

Bireyin toplumda özgürce saygınlığını ve kişiliğini geliştirmesini sağlayan tüm unsurlar üzerindeki haklardan bahsederken akla ilk gelen şey anayasadır. 17. maddesi ile yaşam hakkı, 20. maddesi ile özel hayatın gizliliği, 21. maddesi ile barınma bağışıklığı, haberleşme özgürlüğü gibi bireylerin temel hak ve özgürlüklerini ve kişilik haklarını güvence altına alan temel metin 22. maddesi ile sağlık hakkı, 56. maddesi ile sağlık hakkı Türk anayasasıdır. Nitekim Türk Medeni Kanunu’nun 24. maddesinde “kişilik hakları hukuka aykırı olarak saldırıya uğrayan kişi, kendisine saldıranlardan hakimden koruma talep edebilir. Saldırı, kişinin rızası ile haklı görülmedikçe, hak geçmiştir. Kişisel/kamu yararının zarar görmesine veya daha yüksek bir özel/kamu yararına veya kanunun verdiği yetkinin kullanılmasına ilişkin her türlü kişilik hakkı ihlali hukuka aykırıdır.” Böylece kişilik haklarının hukuk sistemi tarafından korunduğu açıkça ortaya çıkmaktadır.

Teknolojinin hayatımızın odak noktası haline geldiği, iş ve işlemlerin internet üzerinden yürütüldüğü günümüzde, kişilik haklarına yönelik çevrimiçi müdahalelere dikkat çekmek elzemdir. Çünkü bilginin yayılmasının çok hızlı olduğu bir internet ortamında, yazılı veya görsel yollarla kişilik haklarına zarar verilmesinin tespiti ve önlenmesi zorlaşmaktadır. İfade özgürlüğü, haberleşme özgürlüğü ve basın özgürlüğü anayasa ile güvence altına alınan temel haklar arasında yer almakla birlikte, bu noktada temel haklar birbiriyle çelişmektedir. Çünkü hakların sınırları, diğer haklarla çatıştığı noktada sona erer. Esas olan bu temel hakların kullanımı sırasında bireylerin kişilik haklarının ihlal edilmemesidir. Bu mücadelede üzerinde durulması gereken kavram unutulma hakkıdır. Unutulma hakkı, dijital platformda ve bellekte oluşturulan ve yer alan belirli veri, bilgi, dijital iz ve iletişimlerin teknoloji ve internet aracılığıyla silinmesini, kaldırılmasını ve erişimin engellenmesini bireyin talep edip edemeyeceğine ilişkin bir haktır. Kişilere ait her türlü kişisel rahatsız edici içeriğin kişilerin talebi üzerine dijital bellekte tekrar kurtarılamayacak şekilde kaldırılması/silinmesi olarak tanımlanmaktadır.

İnternetin yaygınlaşmasıyla birlikte bu alanda kişisel verilerin dijital ortama aktarılması, saklanması ve paylaşılması günlük hayatın önemli bir parçası haline gelmiştir. Kişisel verilerin doğası gereği, bu verilerin saklanması, kullanılması ve paylaşılmasına ilişkin takdir hakkı veri sahibine aittir. Ancak bu veriler, sahibinin izni olmaksızın dijital platformlarda kopyalanabilir, saklanabilir ve paylaşılabilir. Sonuç olarak, özel hayatın ve iletişimin gizliliğinin ihlali kolaylaşmıştır. Bunun önüne geçebilmek için, bireylere internette bulunan bazı dijital verilerin kendilerinden ayrılmasını talep etme hakkı veren unutulma hakkı önem kazanmıştır. Ancak unutulma hakkının sadece dijital verilerle sınırlı kalmaması gerektiği unutulmamalıdır.

Yargıtay Genel Kurulu, “yalnızca dijital ortamdaki kişisel veriler için değil, kamuya açık bir yerde saklanan kişisel veriler için de kabul edilmesi gerektiği açıktır” dedi. 2014/4-56 E., 2015/1679 K. Karar No. 17.06.2015.

2014 yılında Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın (CJEU) Google-İspanya kararı ile unutulma hakkının uluslararası alanda tanınması sağlanmıştır. Bu kararla birlikte unutulma hakkı kapsamında arama motorlarına yönelik talepler meşruiyet kazandı. Ülkemizde dijital verilere ilişkin mevcut düzenleme, 04.05.2007 tarih ve 5651 sayılı çevrimiçi yayınların düzenlenmesi ve bu yayınlar aracılığıyla işlenen suçlarla mücadeleye ilişkin Kanun ile oluşturulmuştur. Ancak kanunda unutulma hakkı ile ilgili net bir sistem bulunmamaktadır. Türk hukukunda unutulma hakkı daha çok Yargıtay içtihatları içerisinde gelişmiştir.

Yargıtay Genel Kurulu, Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın 17.6.2015 tarihli kararında “unutulma hakkı” terimini kullanma kararına doğrudan atıfta bulunmuş ve terimi “talep etme hakkı” olarak tanımlamıştır. geçmiş olumsuz olayların bir süre sonra dijital bellekte unutulması ve kişinin daha yüksek bir kamu yararı olmadığı müddetçe kişinin başkaları tarafından bilinmesini istemeyen kişisel verilerin silinerek yayınlanmasının engellenmesidir.” Silinmesini isteme ve bir kişinin başkasının bilmesini istemediği kişisel verilerin yayınlanmasını engelleme hakkı.” Yeni neslin haklarından biri olan bu hak bir kişilik hakkı olarak da kabul edilebilir.

Buna göre unutulma hakkının sınırları, unutulma hakkının temelini oluşturan özel hayatın gizliliğine ve kişisel verilerin korunmasına ilişkin kısıtlamalarla paralellik göstermektedir. Unutulma hakkının kamu güvenliği, kamu düzeninin korunması, suçun önlenmesi ve kamu yararı ile ilgili olarak sınırlandırılması mümkün olabilir. Aynı şekilde unutulma hakkı ve kişilik hakları korunurken ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü ve bilgi edinme hakkı gibi hakların da kısıtlandığını unutmamalıyız. Kanaatimizce, temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılmasına ilişkin ölçütlerin dikkate alınması ve hakkın en geniş anlamıyla kullanılması gerekmektedir.

Doğru bir yeni nesil olması ve dijital ortamdaki gelişmelerin hızı nedeniyle kapsamı keskin sınırlarla çizilemeyen unutulma hakkının günümüzde çok önemli bir yere sahip olduğunu söylemek yerinde olabilir. gündelik hayatın internete aktarıldığı günümüz dünyası. Temel hak, özgürlük ve kişisel verilerin korunması ile yakından ilgili olan “unutulma hakkı”nın kullanımının yaygınlaştırılması ve kolaylaştırılması gerektiğine inanıyoruz.

Bu makalenin içeriği, konuya genel bir kılavuz sağlamayı amaçlamaktadır. Bu gibi durumlarda uzman tavsiyesi alınması tavsiye edilir.

Hakkında popüler makaleler: Türkiye’den Gizlilik