Lori Dengler | Türkiye-Suriye deprem dizisi, 2023 sismik öyküsünün ilk yarısına hakim – Times-Standard

Bu bilgi grafiği, Ferndale ve Türkiye’de haftalık titreme sayısını gösterir. (katkıda bulundu)

2023’ün ilk yarısı kitaplarda ve ana sismik hikaye tek bir deprem dizisine, yani Türkiye’ye iniyor. 6 Şubat’ta Türkiye yerel saatiyle 04:17’de ülkenin güney-orta kesiminde 7,8 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Dokuz saat sonra, 7,5 ila 60 mil arasında başka bir fay patladı.

Bu iki deprem ve devam eden artçı sarsıntı dizisi, 2023 deprem büyüklüğü, kaybı ve devam eden hasarı için liderlik tablosunda başı çekiyor. Ölü sayısı 52.783 olarak tahmin edildi ve 107.000’den fazla kişi yaralandı. Kayıpların maliyetinin ABD doları cinsinden yaklaşık 120 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor.

Türkiye-Suriye depremleri, bir dizi nispeten sakin deprem yılının nasıl korkunç bir yıla dönüşebileceğini gösteriyor. Bu yıl meydana gelen büyük depremlerin sayısında olağandışı bir şey yok. Son 25 yılda 78 olan biraz daha düşük ortalamaya kıyasla, 6 veya daha büyük yetmiş dört deprem rapor edildi. Türkiye M7,8 ortalamaya yakın, 2023’ün en büyüğüydü.

Depremlerde her şey konumla ilgilidir. Şanslıyız ki, gezegenin sismik açıdan en aktif bölgelerinin çoğu yerleşim alanlarından uzak. İyi bir örnek, 2023’ün ikinci büyük depremidir. 18 Mayıs’ta meydana geldi ve Richter ölçeğine göre 7.7 olarak ölçüldü. Bu büyüklükteki depremler önemli hasara neden olabilir, ancak bu, Yeni Kaledonya’nın en yakın nüfus merkezinden 200 mil uzakta, güneybatı Pasifik’te ortalandı. Bunu hisseden birkaç kişi titremeyi zayıf olarak nitelendirdi. Muhtemelen duymamışsınızdır.

Aynı büyüklükteki depremi yoğun nüfuslu bir bölgeye koyun ve hikaye çok farklı. Türkiye ve Suriye’de meydana gelen iki büyük depremde yaklaşık 25 milyon kişi şiddetli sarsıntılardan etkilendi. Büyük sayıları düşünmek zordur. Geçen Aralık ayında Ferndale depreminde yaklaşık 125.000 kişi benzer büyüklükteki sarsıntılarla sarsıldı. Türkiye’deki en yüksek yer ivmeleri, Aralık ayında Rio Del ve Fortuna’da kaydedilenlere benzer, ancak önemli bir farkla 1g’ye (yerçekimi ivmesi) yakın veya çok daha yüksekti. Güçlü ivmemiz yaklaşık 10 saniye sürdü ve Türkiye’de süre 30 saniyenin üzerindeydi.

Sonuç felaketti. Türkiye’de 1.25 milyon bina çok şiddetli sarsıntıdan etkilendi. Bunların dörtte biri hasar gördü ve %10’dan fazlası yok edildi veya yaşanmaz hale geldi. Hasar dağılımı tekdüze değil. Bazı topluluklarda binaların yarısından fazlası yıkıldı.

Basında ve deprem mühendisliği çevrelerinde, daha sıkı yapı gerekliliklerinin uygulandığı 1999’dan sonra inşa edilen binaların yıkılması hakkında çok şey yapıldı. Hasarlı yapıların neredeyse tamamı 1998’den önce inşa edildi ve hükümet yasayı başarılı ilan etti. Uydu verilerinin analizi ve bazı saha araştırmaları bu iddiaları çürütüyor.

Merkez üssü bölgesi, son 20 yılda bir bina patlaması yaşadı. Kaliforniya’nın kentsel alanlarındaki pek çok yeni binanın aksine, yapıların çoğu, zemin katlarında ticari alan ve üst katlarda daire veya ofis bulunan çok katlı komplekslerdir. Türkiye ve Kaliforniya’da kullanılan Uluslararası Yapı Yönetmeliği’nin bir parçası olarak, büyük açık hava perakende satış alanları, deprem yer hareketine karşı özel tasarım ve güçlendirme gerektirir.

Ancak bu takviye, fazladan zaman ve para gerektiriyor ve Türkiye’de bazı inşaatçılar işin kolayına kaçıyor ve bazı müfettişler görmezden gelmiş görünüyor. Sonuç, deprem mühendislerinin “yumuşak kat” dediği, yukarıdaki veya bazen alttaki katlardan daha zayıf olan şeydir. Zemin katlardaki yumuşak katlar özellikle savunmasızdır. Yüksek binalar ters bir sarkaç gibi davranabilir; Ne kadar yükseklerse, temel üzerinde o kadar fazla kuvvet vardır.

Bir Türk başarı öyküsü, tabandan izole edilmiş yapılar gibi görünüyor. Büyük bir bina, sismik izolasyon adı verilen devasa damperlerin üzerine oturur. Zemin hareket ettikçe, yukarıdaki yapının atalet kütlesi, hemen hemen tüm bağıl hareketin amortisörlerde meydana gelmesiyle, yapının hareketsiz oturmasına izin verir. Bu, onlarca yıldır var olan, ancak Türkiye’ninki kadar güçlü bir depremde hiç denenmemiş bir inşaat tekniğidir. Bu pahalı bir tasarım çözümüydü, ancak birçok yeni hastane sismik izolasyonla inşa edildi ve sadece küçük hasarlar almakla kalmadı, aynı zamanda depremden sonra faaliyetlerine devam edebildi.

Türkiye ve Suriye’deki etkilere çeşitli faktörler katkıda bulunmuştur. Eski ve yeni yapıların çökmesi, hasarın ana nedeniydi, ancak kış koşulları, Suriye’deki iç savaş ve halihazırda yerinden edilmiş çok sayıda insan, müdahaleyi daha da kötüleştirdi. Acil durum planlayıcıları ve müdahale ekipleri için en önemli ders, en kötüsünü planlamak ve ardından bunu 10 ile çarpmaktır.

Aralık ayı M6.4 Ferndale depremi ile Türkiye-Suriye depremi arasında büyüklük ve etki açısından büyük fark olmasına rağmen benzerlikler var. Her ikisi de çoklu faylar boyunca karmaşık tektonik bölgelerde meydana geldi. Ve ikisi de hala titreşimlerin tadını çıkarıyor.

Titreşim tartışmaları birçok karışıklık alanını kapsar. gerileme nedir? Bir depremin artçı olup olmadığı nasıl anlaşılır? “Normal” bir deprem ile artçı şok arasında bir fark var mı? Artçı sarsıntılar ana depremden daha büyük olabilir mi? Önemli mi?

Artçı sarsıntıların fiziksel olarak depremlerden ve diğer depremlerden hiçbir farkı yoktur. Fay deformasyonu içerirler, aynı türde sismik dalgalar oluştururlar ve yeterince büyük ve nüfuslu alanlara yakınsa hasara neden olabilirler. Artçı sarsıntıyı diğer depremlerden ayıran iki şey vardır: büyük bir depremden sonra meydana gelir ve büyük depremle aynı genel alanda ortalanır.

Büyük depremler, bölgesel gerilmelerde karmaşık değişikliklere neden olur. Depremler, doğanın dengeyi yeniden sağlama yöntemidir. Ana depremin boyutu ne kadar büyükse, yeni normale dönüş genellikle o kadar uzun sürer. Bölgesel sismik aktivite ana şok öncesi seviyelere döndüğünde, artçı şok dizisi sona erer.

Kuzey Sahili sismik aktivitesi neredeyse arka plan seviyelerine geri döndü. 20 Aralık 2022 depreminden önce, her hafta sıfırdan küçük bir deprem (büyüklüğü 1 veya daha büyük) kaydedeceğiz. Bu sayı 20 Aralık’tan sonra ve bir ay sonra 200’e yükseldi ve haftada ortalama iki ila üç deprem oldu. Türkiye-Suriye bölgesi de benzer bir şeyi yaşıyor ama daha geniş ölçekte. İlk hafta 300’den fazla ılımlı (M 4 ve üzeri) ve iki ay sonra bu oran haftada 5-10’a düştü.

Ferndale depremlerinin ne zaman biteceğini tahmin edemiyorum ama Türkiye kadar uzun sürmeyeceklerini tahmin ediyorum. Bitmeden önce başka bir fay üzerinde başka bir güçlü deprem meydana gelebilir.

Lori Dengler, Cal Poly Humboldt’ta tsunami ve deprem tehlikeleri konusunda uzmanlaşmış fahri jeoloji profesörüdür. Bu sütun hakkında sorularınız veya yorumlarınız var ya da “Yaşayan Sallantılı Zemin” hazırlık dergisinin ücretsiz bir kopyasını mı istiyorsunuz? 707-826-6019’a mesaj bırakın veya [email protected]’ya e-posta gönderin.