Türkiye ve Ermenistan, uzun süredir devam eden ilişkilerinin kaderini değiştirme yolundalar.

Türkiye ve Ermenistan’dan özel elçiler, ikili ilişkileri normalleştirmeye yönelik bir yol haritasını görüşmek üzere önümüzdeki hafta Moskova’da bir araya gelecekler, ancak 1990’lardan bu yana iniş ve çıkışlarla şekillenen diplomatik ilişkilerin gidişatını tersine çevirmek için çok önemli bir görevde olacaklar.

Türkiye ve Ermenistan, iki komşu ülke olmasına rağmen, 1991 yılında Erivan’ın bağımsızlığını ilan etmesinden bu yana diplomatik ilişkilerinde birçok zorlukla karşı karşıya kaldı.

İki ülke, Ermenistan’ın ortak sınırlarını tanımayı reddetmesinden, Dağlık Karabağ’ı işgaline ve 1915’te Osmanlı İmparatorluğu ile Ermeniler arasındaki olaylara kadar birçok konuda uzun süredir bölünmüş durumda.

Ancak, Ankara ve Erivan arasındaki diyaloğa öncülük etmek üzere Türk ve Ermeni özel elçilerinin 14 Ocak’ta Moskova’da bir araya gelmesi planlandığından, ikili ilişkiler son zamanlarda normalleşme yolunda yeni bir boyut kazandı.

Türkiye, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından 21 Eylül 1991’de Ermenistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülkelerden biriydi.

Bağımsızlığını ilan ettikten sonra ciddi ekonomik sıkıntılar yaşayan Ermenistan’a insani yardım göndererek Erivan’ın bölgesel örgütler, uluslararası toplum ve Batılı kurumlarla bütünleşmesini sağladı.

Türkiye, Ermenistan’ı da Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’na kurucu üye olarak davet etti.

Ancak, Ermenistan’ın uluslararası alanda Azerbaycan toprağı olarak kabul edilen Dağlık Karabağ’ı işgalinden sonra ikili ilişkiler bozuldu.

Türkiye, 1993 yılında Ermenistan ile doğrudan ticarete son vermiş ve iki ülke arasındaki sınırı kapatmıştır.

futbol diplomasisi

2005 yılında, dönemin Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, dönemin Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan’a bir mektup gönderdi ve 1915 Osmanlı dönemi olaylarını incelemek için ortak bir tarihçiler komisyonu kurulmasını önerdi.

Bunun yerine Koçaryan, iki ülke arasındaki ilişkileri normalleştirmek için üst düzey bir siyasi diyalog kurulmasını önerdi.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Ermeni mevkidaşı Serj Sarkisyan’ı 2008 seçim zaferinden dolayı kutladı ve “futbol diplomasisi” olarak adlandırdığı bir yöntemle, Sarkisyan, Gül’ü Türkiye ile Ermenistan arasında Erivan’da oynanacak 2008 Dünya Kupası eleme maçına davet etti.

Gül, bağımsızlığından sonra Ermenistan’ı ziyaret eden ilk Türk cumhurbaşkanı oldu.

Sadece bir yıl sonra Ermeni cumhurbaşkanı, Dünya Kupası elemelerinin ikinci aşamasında Gül’e katılmak için Türkiye’nin kuzeybatısındaki Bursa ilini ziyaret etti.

Üst düzey görüşmeler, Erdoğan ve Sarkisyan’ın 2010 Nükleer Güvenlik Zirvesi’nin oturum aralarında Washington’da bir araya gelmesiyle devam etti.

Zürih Protokolleri 2009

Türkiye ve Ermenistan, 10 Ekim 2009 tarihinde İsviçre’nin Zürih kentinde diplomatik ilişkilerin kurulmasına ve ikili ilişkilerin iyileştirilmesine yönelik iki protokol imzalayarak ikili ilişkilerin yeniden tesisi için bir “yol haritası” oluşturdu.

Protokollere göre adımlar, protokolün yürürlüğe girmesinden iki ay sonra Türkiye-Ermenistan sınırının açılmasını içerecek. İki ülke ayrıca çeşitli alanlarda ve çeşitli düzeylerde komiteler oluşturmaya da karar verdi.

Ülkedeki Ermeni diasporası, kilisesi ve milliyetçi partiler protokollere tepki gösterdi.

Türkiye protokolleri onay için Meclis’e gönderirken, protokoller de Ermenistan Anayasa Mahkemesi’ne sunuldu.

Ermeni mahkemesi 12 Ocak 2010’da Protokollerin anayasal olarak onaylanabileceğine karar vermesine rağmen, Protokollerin ana önermelerinden birini reddetti.

Sonunda Sarkisyan sertifikasyon sürecini askıya aldı.

Azerbaycan Karabağ zaferi

Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Ermenistan, Dağlık Karabağ bölgesi ve çevresinden yaklaşık 30 yıl boyunca Azerbaycan askerlerine ve sivillere saldırılar düzenledi.

27 Eylül 2020’de Ermeni ordusunun sivillere ve Azerbaycan güçlerine saldırması ve insani ateşkes anlaşmalarını ihlal etmesi üzerine yeni çatışmalar patlak verdi.

44 gün süren çatışma sırasında Azerbaycan, Ermenistan’ın işgal ettiği birçok şehir ve köyü kurtardı.

Rus aracılı bir anlaşma, 10 Kasım 2020’de savaşı sona erdirdi.

2020’deki Dağlık Karabağ ihtilafı sırasında Ankara, Azerbaycan’ı destekledi ve Erivan’ı Azerbaycan topraklarını işgal etmekle suçladı.

Türkiye, savaşın başlangıcından bu yana Azerbaycan’ın yanında yer alırken, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev Türk mevkidaşı Erdoğan’a her fırsatta teşekkür etti.

Ancak bu kez uzlaşma çabaları Azerbaycan’ın da lütfuna kavuştu ve Türk yetkililer, Ankara’nın normalleşme sürecini Azerbaycan ile koordine edeceğini söyledi.

normalleşmeye doğru

Dağlık Karabağ savaşından sonra, Erdoğan’ın Türkiye’nin Ermenistan ile diyaloğa hazır olduğunu söylemesi ile Türk-Ermeni ilişkileri yeni bir aşamaya girdi.

16 Ocak 2021’de Azerbaycan Parlamentosu’nda konuşan Erdoğan, Kafkasya’da barış ve istikrarın sadece bölge ülkelerine değil tüm dünyaya fayda sağlayacağını söyledi.

Türkiye’nin sınırlarının Ermenistan’a açılması ülkeye paha biçilmez faydalar sağlayacaktır” dedi.

Ermenistan, Türkiye cumhurbaşkanından gelen “olumlu sinyallerin” varlığını kabul ederken, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, “Bu jestleri değerlendireceğiz ve olumlu sinyallere olumlu sinyallerle karşılık vereceğiz” dedi.

Ermenistan, Ocak 2022’den itibaren Türkiye’den ithalat yasağını kaldıracağını açıkladı.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun 13 Aralık’ta TBMM’de yaptığı konuşma da Türk-Ermeni ilişkilerinde yeni bir dönemin başladığını gösterdi.

15 Aralık’ta Türkiye, Ermenistan ile normalleşme adımlarını görüşmek üzere eski ABD Büyükelçisi Serdar Kılıç’ı özel elçisi olarak atadı. Üç gün sonra Ermenistan, Ulusal Meclis Başkan Yardımcısı Rubin Rubinyan’ı Türkiye ile diyalogdan sorumlu özel elçisi olarak atadı.

Son zamanlarda, iki ülke arasındaki düşmanlığın ardından ilişkileri düzeltmeye çalışırken, 14 Ocak’ta Moskova’da ilişkileri normalleştirmeye yönelik ilk tur müzakereleri Türkiye ve Ermenistan’dan özel elçilerin gerçekleştireceği duyuruldu.

Çavuşoğlu geçen hafta yaptığı açıklamada, elçilerin ilk toplantılarında güven artırıcı tedbirler de dahil olmak üzere ilerlemeye yönelik bir yol haritası üzerinde görüş alışverişinde bulunacaklarını söyledi.

Ayrıca iki ülkenin İstanbul ile Erivan arasında charter seferlerine de başlayacağını söyledi. Türk ve Ermeni şirketleri de İstanbul ile Erivan arasında charter seferleri için izin başvurusunda bulundu.

Rusya da geçtiğimiz hafta Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkileri normalleştirmek için müzakereleri desteklediğini açıklayarak, “bu komşuluk ilişkilerinin yeniden kurulmasından tüm dünyanın yararlanacağını” vurguladı.

Hareket, Kafkas bölgesindeki gerilimi sona erdirme girişiminin bir parçası olarak görülüyor. Aynı zamanda Türkiye’nin aralarında Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan’ın da bulunduğu bir dizi ülke ile uzlaşma çabalarının bir parçası.

Geçen ay Moskova, Dağlık Karabağ sorunundan sonra Türkiye ve Azerbaycan tarafından önerilen Altı Partili Barış Platformu’nun Güney Kafkasya’daki açılış toplantısına ev sahipliği yaptı. Platformda İran, Ermenistan, Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan ve Rusya yer alıyor.

Ankara, bölgede kalıcı barış, istikrar ve işbirliği için Türkiye, Rusya, İran, Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan’dan oluşan altı uluslu bir platforma defalarca çağrıda bulundu ve bunun bölgedeki tüm bölgesel taraflar için bir kazan-kazan girişimi olacağını söyledi. bölge. Kafkasya. Türkiye, Güney Kafkasya bölgesi ülkeleri ve halkları arasındaki karşılıklı güvenlik işbirliği ile kalıcı barışın mümkün olduğuna inanmaktadır.